یک پاراگراف

افسانه ها به مفهوم داستان های دروغینی که سر هم شده اند تا مردمان را سرگرم کنند، نیستند. تجلیات زندگی اجتماعی اند که در هر دوره ای به شکلی بروز می کنند و شکل مناسب و دلخواه زمانه را به خود می گیرند تا واقعیات اجتماعی را انعکاس دهند.

از این رو، افسانه ها اگرچه در طول زمان و بر اثر تحولات اجتماعی تغییر شکل می دهند اما جوهر و جان آنها بر جای می ماند. بی تردید امروز دیگر کسی به شکل مجنون عاشق نمی شود و سر به صحرا نمی گذارد، اما اطراف ما پر از مجنون و مجنونیت است.

شکوه علفزار را که الیا کازان ساخته بود و وارن بیتی و ناتالی وود در آن نقش بازی می کردند به یاد می آورید؟ همان افسانۀ لیلی و مجنون زمانۀ ما را به تصویر می کشید.

امروز هیچ کس کپه ای از آتش برپا نمی کند تا متهمی چون سیاوش برای اثبات بی گناهی خود از آن بگذرد، اما اطراف ما پر از سیاوش های بی گناهی است که به اتهامات ناروا مجازات می شوند.

امروزه هیچ کس یوسفی را در چاه نمی اندازد اما جامعه همچنان پر از حقد و حسد مانده است. امروزه هیچ سمک عیاری به ضرب طناب و کمند از دیوارها بالا نمی رود و هزار طرفه در کارش نمی کند تا داد خود از کهتر و مهتر بستاند، اما داستانهای جیمزباند اثر یان فلمینگ و با بازی جذاب شون کانری و دیگران میلیون ها نفر را در سراسر جهان به خود مشغول می کند.

جیمزباند همان سمک عیار روزگار ما نیست؟ گیرم تنزل یافته یا ارتقا یافته آن؟ چنین است که افسانه ها نمی میرند بلکه متناسب با تحولات اجتماعی زمان خود تغییر شکل می دهند بی آنکه جوهر و جانشان از بین برود.

از این دیدگاه است که نگاه کردن به افسانه های گذشته و گردآوری و نگهداری آنها معنی دار می شود. کار کاظم سادات اشکوری، شاعری که مردم شناسی را همواره دوش به دوش شعر دنبال کرده، و پیش از این هم افسانه های اشکور بالا را منتشر کرده بود، در گردآوری "افسانه های دهستان برزرود" از این دست است.

کتاب که به تازگی از سوی انتشارات هزار انتشار یافته مملو از داستان های شگفتی است که پیش از این زنده بودند و تا همین شصت هفتاد سال پیش، زمانی که تلویزیون و رادیو قصه های تازه برای مردمان نمی گفتند در جامعه و در ذهن مردمان جان داشتند.

مؤلف در مقدمه شرح می دهد که این افسانه ها را در تابستان سال ۱۳۵۲ به اتفاق زنده یاد پروفسور الول ساتن، استاد دانشگاه ادینبورگ – اسکاتلند جمع آوری کرده و از آن زمان تا کنون دست به انتشار آنها نزده اما نوارهای آن را حفظ کرده بوده است.

وی می گوید: "افسانه های این دفتر را به کنجی نهاده بودم و عزلت ناخواستۀ خود را به آنها تحمیل کرده بودم؛ تا اینکه به اشاره دوستم عقاب علی احمدی به صرافت افتادم که آنها را از محاق بیرون آورم و تو گویی همتی بدرقه راه شد و آن طایر قدس که حافظ می گوید یا ندای درون مرا واداشت تا از تنبلی به درآیم و دست به کاری زنم که غصه سرآید؛ که در مورد اخیر لابد باید می گفتم که قصه سرآید".

دهستان برزرود، شامل روستاهای یارند، کمجان، برز، طره و ابیانه است و در کتاب علاوه بر افسانه های این پنج روستا، افسانه های روستای "ولوگرد" نیز به پیوست آمده است. کتاب پیوست های دیگر هم دارد. بیشتر افسانه های کتاب متعلق به روستای برز است و دیگر روستاها سهم کمتری دارند.

اما همه افسانه ها جذاب و خواندنی اند. برخی از این داستانها به لحاظ تصویر سازی و تخیل فوق العاده اند و از این حیث با بهترین داستانهای زمانه ما مانند داستانهای مارکز پهلو می زنند. برخی دیگر عبرت آموزند یا درس اخلاق می دهند، بعضی مانند داستانهای کلیله و دمنه هشدار دهنده و هشیار کننده اند و خلاصه همه آنها خواندنی و جذاب اند.

کتاب در نهایت آراستگی از سوی انتشارات هزار منتشر شده و نمونه کارهایی است که سطح سلیقه نسخه پردازی را در صنعت نشر ایران ارتقا می بخشد. شاید بتوان گفت این کار روی دست کارهای نشر کارنامه بلند شده است که در سلیقه و آرایش کتاب تا کنون همتایی نداشته است.

اما مهمتر از آن طرح های قباد شیوا در این کتاب است. تصویرسازی قباد شیوا برای کتاب بی تردید بر جذابیت کتاب افزوده، در بالا بردن سطح کار موثر افتاده و زیبایی آن را دو چندان کرده است.

مشخصات کتاب : افسانه های دهستان برزرود
گردآورنده: کاظم سادات اشکوری
نشر هزار
تهران ۱۳۸۶

منبع